Ze względu na temperaturę topnienia lutowanie można podzielić na dwa podstawowe typy: lutowanie twarde i lutowanie miękkie. Przy temperaturze do 450˚C można mówić o lutowaniu miękkim. To najczęściej stosowana metoda przy naprawie sprzętu elektronicznego i łączeniu elektroinstalacji. Gwarantuje między innymi wysoką wytrzymałość łączy, dobrą przewodność elektryczną i szczelność. W przypadku twardego lutowania temperatura pracy wynosi ponad 450 ˚C. Stosuje się ją podczas lutowania rynien, rur z miedzi i elementów dekarskich.
Na czym polega lutowanie twarde?
Temperatura topnienia lutów twardych przekracza 450˚C. Metodę tę doskonale znają hydraulicy, ponieważ często stosuje się ją w łączeniu miedzi. Oprócz tego wykorzystuje się ją podczas lutowania stali, złota, brązu i mosiądzu. Spoiwa wykorzystywane do lutów twardych są w stanie wytrzymać wysoką temperaturę, która sięga nawet 300˚C Kiedy stosujemy lutowanie twarde, powinniśmy zadbać o właściwy dobór spoiw, gdyż ma to znaczenie w uzyskaniu trwałego i estetycznego łączenia. I tak na przykład dzięki wysokiej temperaturze topnienia (około 900˚C) w lutowaniu rur konstrukcyjnych najlepiej korzystać z lutu mosiężnego. Sprawdza się on również podczas łączenia stopów żeliwa, miedzi oraz stali. Z tego typu dobrej jakości spoiw można skorzystać w przypadku instalacji zimnej wody. Luty srebrne, dla których temperatura robocza może przekraczać nawet 600 ˚C, sprawdzą się podczas łączenia stali, niklu oraz jego stopów. Spoina, która utworzy się dzięki takiemu lutowaniu, może być odporna na temperaturę pracy do 200 ˚C. Kiedy podczas lutowania twardego miedzi rezygnujemy ze stosowania topnika, można wówczas sięgnąć po lut miedziano-fosforowy. Rozwiązanie to dopuszcza się podczas prac przy instalacji ciepłej i zimnej wody. Ponadto stosuje się je w instalacjach gazowych, olejowych i służących do przesyłu chlorowęglowodorów fluorowanych. Łatwo możemy rozpoznać spoiwa do lutowania twardego, przypominają one bowiem elektrody spawalnicze. Innymi rodzajami lutów stosowanych w lutowaniu twardym są luty:
- aluminiowe,
- palladowe,
- kobaltowe
- niklowe,
- złote,
- miedziane.
Ich nazwa pochodzi od podstawowego składnika topnika lub zastosowanego w ich składzie dominującego dodatku, wpływającego na właściwości lutu. Do lutowania twardego nie wystarczy niewielka lutownica ręczna. Do tego rodzaju pracy należy zaopatrzyć się w odpowiedni palnik do lutowania twardego.
Kiedy stosujemy lutowanie miękkie?
W lutowaniu miękkim podstawowe luty, które wykorzystywane są do pracy, to lut cynowo-ołowiowy lub lut cynowo-miedziany. Podstawowa różnica, która odróżnia ten rodzaj lutowania od lutowania twardego, to właśnie wykorzystywane w tej metodzie spoiwo i związana z nim inna jego temperatura topnienia. Odpowiednia temperatura dla lutowania miękkiego wynosi do 400-450˚C. Metoda ta jest stosowana powszechnie w elektronice. Jest to związane z faktem, że używane w niej materiały świetnie przewodzą prąd. Oprócz elektroniki lutowanie miękkie bardzo dobrze sprawdza się też przy instalacjach centralnego ogrzewania (wówczas temperatura pracy wynosi 110˚C), a także instalacjach wodnych. Lut do lutowania miękkiego ma postać drutu lub specjalnych pałeczek. Najpopularniejsza metoda jego stapiania to korzystanie z palnika płomieniowego.
Jak pracować z lutownicą?
Podczas pracy z lutownicą należy bezwzględnie przestrzegać zasad bezpieczeństwa. Należy:
- założyć okulary ochronne, by chronić oczy,
- wietrzyć pomieszczenie, ponieważ podczas lutowania powstają toksyczne opary,
- zachować ostrożność, by nie doprowadzić do podpalenia,
- unikać składania i rozkładania lutownicy, ponieważ może się to skończyć porażeniem prądem,
- rozgrzany sprzęt należy trzymać za uchwyt w celu uniknięcia poparzenia.
Kluczowe znaczenie podczas pracy ma moc sprzętu. Im jest większa, tym szybciej lutownica nagrzeje się do oczekiwanej temperatury. Tu najszybsze są lutownice transformatorowe, przed którymi ustępują lutownice oporowe (stosuje się je tylko do lutowania najmniejszych elementów elektroniki). Moc uniwersalnej lutownicy transformatorowej to blisko 100 W. Takie urządzenie nagrzewać się będzie od 5 do 10 sekund. Zdecydowanie więcej czasu do nagrzania się potrzebują lutownice oporowe.
Przy zakupie lutownicy należy wziąć pod uwagę kształt i rozmiar grotu, który powinien być dopasowany do rodzaju pracy. Jeśli będziemy pracować na niewielkich elementach, należy wybrać mniejszy grot. Im większe elementy do lutowania, tym większy powinien być grot.
