Odmiany jabłek – jak je rozpoznać i wykorzystać na co dzień?

Superfoods to nie tylko drogie i trudno dostępne produkty sprowadzane z dalekich krajów. W polskich sadach znajdują się owoce, po których zupełnie nie spodziewasz się, że mają na nas tak dobry wpływ. Należą do nich jabłka, które są tanie i smaczne oraz dostępne powszechnie w polskich sklepach. Mimo to wiemy o nich wciąż za mało, dlatego często bagatelizujemy ich dobroczynne właściwości.

Pierwsze informacje o jabłkach pochodzą z Azji Środkowej, gdzie ich dzikie gatunki występowały kilka tysiącleci temu. Stamtąd ich nasiona wraz z handlarzami Jedwabnego Szlaku trafiły nad Morze Czarne, przez Persję i Grecję aż do starożytnego Cesarstwa Rzymskiego.

W Polsce jabłka są znane dopiero od XII wieku, gdy cystersi zaczęli szczepić swoje uprawy. Dzięki temu, że polskie jabłka są dziś dostępne w wielu odmianach (71 gatunków), a także część owoców sprowadzana jest z cieplejszych krajów, możemy cały rok cieszyć się ich smakiem i korzystać z ich dobroczynnego wpływu na zdrowie.

Są to odmiany letnie, które owocują w lipcu i sierpniu:

• papierówka - jedna z kwaśnych odmian, ma jasnożółte, miękkie, drobne owoce
• antonówka półtorafuntowa (zwana też śmietankową) - jabłko o bardzo dużych owocach, również kwaskowa
• piros - niewielkie jabłko o zielonej skórce z czerwonym rumieńcem. Jest soczyste i kruche, bardziej słodko-kwaśne.

W Polsce nie mamy zbyt wielu wczesnych odmian, ponieważ jabłonie kwitną dopiero w maju. Wiosną i na początku lata możemy kupić w sklepie spożywczym jabłka zebrane wcześniej i odpowiednio przechowywane, a także pochodzące z importu. Pamiętajmy jednak o ich dokładnym umyciu, ponieważ aby przetrwać transport, owoce musiały być poddane opryskom.

Jesienią zaczyna się prawdziwy festiwal jabłek! Szaleństwo domowego wyrobu przetworów ogarnia wielu z nas. Marmolady, dżemy, kompoty stopniowo zapełniają domowe półki. Odmiany jesienne dojrzewają we wrześniu, oto kilka przykładów:

• Antonówka zwykła - królowa przetworów, ma duże zielonożółte owoce o kwaskowym, miękkim miąższu;
• Lobo - duże zielono-czerwone jabłko, pokryte naturalnym woskiem. W smaku są dość soczyste, słodkie, ale także lekko kwaśne i odświeżające;
• Kosztela - jej jabłka mają zieloną skórkę z "rumieńcem" i "piegami", są soczyste, aromatyczne. Lepiej smakują po odleżeniu kilku tygodni w chłodnym miejscu;
• Malinowa oberlandzka - popularna "malinówka", nazwę zawdzięcza intensywnemu ciemnoróżowemu kolorowi oraz malinowej nucie w smaku. Jej kruchy, słodki miąższ bywa zaróżowiony;
• Szara reneta - wygląda niepozornie, ale ma mnóstwo zalet! Jest odporna na mrozy, łatwa w uprawie. Miąższ renety jest mocno winny, kwaskowaty o korzennym aromacie.
• Złota reneta - bardzo podobna do siostrzanej odmiany, odrobinę od niej słodsza;
• Delikates - odmiana polska, otrzymana na początku lat 60. Jego skórka jest zielono-żółta z czerwonymi plamami, a środek drobnoziarnisty, delikatny, bardzo soczysty;
• Paulared - dojrzałe owoce są ciemnoczerwone, pokryte wyraźnym woskowym nalotem. W smaku ten rodzaj jabłek jest słodki i soczysty;
• Granny smith - pochodzące z Australii duże, zielone, twarde jabłko;
• Wilton's star - owoce bardzo wcześnie osiągają głęboki czerwony kolor. Ich miąższ jest twardy i zwarty, słodko-kwaśny o bogatym aromacie.

Zimowe jabłka mają długi okres przechowywania i znajdują wiele zastosowań w kuchni. Zbiór owoców rozpoczyna się w październiku i trwa do końca listopada. Najpopularniejsze z zimowych odmian jabłek to:

• Gloster - jego skórka jest żółto zielona z rumieńcem ciemnoczerwonym. Jest aromatyczny i orzeźwiający;
• Golden delicious - żółte jabłko o kruchym, słodko-winnym miąższu;
• Gala - słodka, soczysta pochodna odmiany golden delicious, różni się od niej także czerwonym kolorem;
• Idared - niewielkie zielono-czerwone jabłka o kremowym słodko-kwaśnym miąższu
• Jonagold - żółte owoce z czerwonym rumieńcem. Miąższ jest biały z zielonym odcieniem, w smaku słodko-kwaskowaty, aromatyczny;
• Szampion - ma wygląd, smak i aromat zbliżony do gruszki;
• Ligol - jedna z największych odmian jabłek w Polsce. Na zewnątrz jest zielono-czerwony, w środku kremowy, jędrny i aromatyczny;
• Kortland/Cortland - jabłka te są żółto-zielone z dodatkiem wiśniowego mocnego koloru. Nie ciemnieją po przecięciu. Nadają się zarówno do jedzenia, ale też na przetwory. Jest to jedna z odmian jabłek ceniona do wyrobu chrupek jabłkowych;
• Rubin - jedno z najintensywniej czerwonych rodzajów jabłek, stąd zawdzięcza swoją nazwę. Jego smaczny miąższ jest żółtawy, delikatny, słodko-winny.

Różne rodzaje jabłek mają różne przeznaczenie w kuchni. Jedne lepiej się sprawdzą jako po prostu jabłka do jedzenia, inne do robienia przetworów, deserów czy ulubionej szarlotki.

Odmiana jabłek deserowych zawiera najwięcej wartościowych składników (przeciwutleniacze, witaminy A i C, kwas foliowy, wapń, potas, żelazo i fosfor), które znajdują się w skórce oraz bezpośrednio pod nią. Zrezygnujmy więc z obierania jabłek do jedzenia na surowo, zwłaszcza gdy przygotowujemy posiłek dzieci - gryzienie skórki ma dobry wpływ na prawidłowy rozwój szczęki i uzębienia. Jabłka deserowe dostępne są w każdym sklepie spożywczym jak i na bazarze to na przykład lobo, szampion, golden delicious, gala, ligol.

Są to owoce słodko-kwaśne, aromatyczne, charakteryzuje je kruchy, intensywny w smaku miąższ. Wspaniale nadają się one do sałatek owocowych, wytrawnych czy jako dodatek do mięs. Jabłka stołowe znajdą z pewnością grupę miłośników bezpośredniego spożycia, nie są jednak tak soczyste jak deserowe.

Niedaleko pada jabłko od jabłoni - a każde, kiedy spadnie, nadal może się do czegoś przydać! Kiedyś zainspirowało Newtona do opisania prawa ciążenia. Być może taki owoc nie jest już zbyt apetyczny, ale my możemy go wykorzystać w przetworach. Ponadto pewne odmiany jabłek odkrywają przed nami w pełni swoje walory smakowe dopiero po poddaniu ich obróbce termicznej.

Jabłka nadają się do pieczenia ciast - najlepsze odmiany jabłek do szarlotki to tradycyjnie szara reneta i antonówka. Niezastąpionym towarzyszem babcinych szarlotek jest cynamon - wartościowa przyprawa o wyjątkowym aromacie. Wystarczy szybkie zagniecenie kruchego ciasta i starcie na nie trochę ponad kilograma jabłek. Po upieczeniu sypiemy cukier puder na wierzch - i mamy doskonały deser!

Jeśli mamy w domu niemowlę, jabłko będzie niezastąpione w pierwszym kontakcie malucha z "prawdziwym" jedzeniem. Możemy łatwo przygotować dziecku mus wzbogacony dodatkiem warzyw (marchewki, szpinaku czy dyni). Jeżeli zależy nam, żeby musy był bardziej słodkie, użyjemy jabłek deserowych, gdy chcemy uzyskać smak nieco bardziej kwaśny, sięgniemy po jabłka stołowe.

Jako suszone jabłka najlepiej sprawdzą się słodko-kwaśne odmiany jesienne i zimowe. Ich zaletą jest łatwe przechowywanie i zachowanie pełni wartościowych składników. Do suszenia warto wybierać te o mięsistym miąższu. Mogą być to np. antonówki, jonagold czy idared.

Z jabłek można zrobić lekki orzeźwiający napój alkoholowy - bardzo popularny w Wielkiej Brytanii cydr, u nas znany jako jabłecznik. Czym charakteryzują się odmiany jabłek najlepsze do jego produkcji? Powinny mieć dużą zawartość cukru, tanin i kwasu. Najczęściej uprawiane w tym celu odmiany jabłoni to antonówka, jonagold, idared, kronselka, Dabinett, Kingston Black i wszelkie rodzaje renet.

Dietetycy zachęcają także do przywrócenia domowej tradycji gotowania kompotu z jabłek jako alternatywy dla przesłodzonych produktów, reklamowanych jako „zdrowe". Posiadacze delikatnych żołądków czy diabetycy nie zawsze mogą pozwolić sobie na spożywanie jabłek na surowo, ale taki kompot, dzięki zawartemu błonnikowi, doskonale ochroni przed zaparciami i wesprze regularną pracę jelit.

Możemy również tłoczyć samodzielnie soki na zimno za pomocą prasy czy wyciskarki albo miksować je w cząstkach razem z warzywami na koktajl. Tutaj sprawdzi się kortland, ligol, szampion, golden delicious, malinówka, gala, gloster czy jonagold.

Eksperci uznają za najzdrowsze tradycyjne odmiany jabłek: antonówki, renety, kronselki, golden delicious czy papierówki. Ale liczy się także stopień dojrzałości owocu i jego wielkość oraz pochodzenie - na przykład z ekologicznej regionalnej uprawy, a jeszcze lepiej: z własnego ogródka. Aby dowiedzieć się więcej o właściwościach innych owoców i warzyw zachęcamy do odwiedzin naszego bloga poświęconego pracom ogrodzie.